Poradnik VAT nr 18 (642) z dnia 20.09.2025

Opodatkowanie akcyzą sprzedaży węgla przez finalnego nabywcę węglowego

Firma w 2023 r. zakupiła węgiel na potrzeby swojej działalności, jednak w 2024 r. dokonała modernizacji i zmieniła źródło ciepła. Na chwilę obecną na składzie ma ok. 140 ton. Obecnie zarząd podjął decyzję o jego odsprzedaży. Czy w związku z tym musimy rozszerzyć działalność o nowe PKD - jeżeli tak, to o jakie? Czy należy dokonać zgłoszenia rejestracyjnego dla potrzeb podatku akcyzowego jako pośredniczący podmiot węglowy? Czy mamy obowiązek składać deklaracje dla podatku akcyzowego?

Zgodnie z ustawą o podatku akcyzowym, wyroby węglowe są to wyroby energetyczne, określone w poz. 19-21 załącznika nr 1 do ustawy. W poz. 19 załącznika nr 1, pod kodem CN ex 2701, wymieniono: węgiel, brykiety, brykietki i podobne paliwa stałe wytwarzane z węgla - jeżeli są przeznaczone do celów opałowych.

Jak stanowi art. 2 ust. 1 pkt 21 ustawy, sprzedaż oznacza czynność faktyczną lub prawną, w której wyniku dochodzi do przeniesienia posiadania lub własności przedmiotu sprzedaży na inny podmiot.

W myśl art. 2 ust. 1 pkt 23a ustawy, pośredniczący podmiot węglowy oznacza podmiot mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium kraju:

a) dokonujący sprzedaży, dostawy wewnątrzwspólnotowej, nabycia wewnątrzwspólnotowego, importu lub eksportu wyrobów węglowych, lub

b) używający wyrobów węglowych do celów objętych zwolnieniem od akcyzy i do celów nieobjętych zwolnieniem od akcyzy, lub

c) używający wyrobów węglowych do celów objętych zwolnieniem od akcyzy i do celów niepodlegających opodatkowaniu akcyzą - który dokonał zgłoszenia rejestracyjnego zgodnie z art. 16 ustawy.

Jak wskazano w art. 2 ust. 1 pkt 23c ustawy, finalny nabywca węglowy oznacza podmiot, który:

a) nabywa na terytorium kraju, importuje lub nabywa wewnątrzwspólnotowo wyroby węglowe, lub

b) posiada uzyskane w sposób inny niż w drodze nabycia wyroby węglowe

- niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym.

Na potrzeby stosowania przepisów akcyzowych, obrót wyrobami węglowymi odbywa się pomiędzy dwoma grupami podmiotów, a mianowicie pośredniczącymi podmiotami węglowymi i finalnymi nabywcami węglowymi.

Rozróżnienie tych grup ma istotne znaczenie dla podatku akcyzowego, wszelkie bowiem transakcje pomiędzy pośredniczącymi podmiotami węglowymi nie podlegają opodatkowaniu akcyzą. Podatek akcyzowy może pojawić się dopiero przy sprzedaży węgla na rzecz finalnego nabywcy węglowego, lub zużyciu go przez pośredniczący podmiot węglowy.

W myśl art. 9a ust. 1 ustawy, w przypadku wyrobów węglowych przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:

1) sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu;

2) nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego;

3) import wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego;

4) użycie wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy;

5) użycie wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego:

a) nabytych w ramach zwolnienia, o którym mowa w art. 31a ust. 1, do celów innych niż zwolnione na podstawie tego przepisu, przy czym za takie użycie uznaje się również naruszenie warunków, o których mowa w art. 31a ust. 3, a także sprzedaż, eksport lub dostawę wewnątrzwspólnotową wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego zamiast użycia ich do celów, o których mowa w art. 31a ust. 1 ustawy,

b) uzyskanych w sposób inny niż w drodze nabycia,

c) jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży wyrobów węglowych finalnemu nabywcy węglowemu, a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony w należnej wysokości;

6) użycie lub sprzedaż wyrobów węglowych uzyskanych w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary;

7) powstanie ubytków wyrobów węglowych.

Zgodnie z art. 9a ust. 2 ustawy, za sprzedaż wyrobów węglowych uznaje się ich:

1) sprzedaż, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2025 r. poz. 1071 ze zm.);

2) zamianę, w rozumieniu przepisów ustawy - Kodeks cywilny;

3) wydanie w zamian za wierzytelności;

4) wydanie w miejsce świadczenia pieniężnego;

5) darowiznę, w rozumieniu przepisów ustawy - Kodeks cywilny;

6) wydanie w zamian za dokonanie określonej czynności;

7) przekazanie lub wykorzystanie na potrzeby reprezentacji albo reklamy;

8) przekazanie przez podatnika na potrzeby osobiste podatnika, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników;

9) użycie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

Ponadto, zgodnie z art. 9a ust. 3 i ust. 4 ustawy, jeżeli w stosunku do wyrobów węglowych powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą, to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

W przypadku sprzedaży wyrobów węglowych sprzedawca jest obowiązany ustalić, czy sprzedaje te wyroby pośredniczącemu podmiotowi węglowemu czy finalnemu nabywcy węglowemu.

W myśl art. 10 ust. 1a i 1b ustawy, obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju powstaje z dniem wydania wyrobów węglowych, w tym także przewoźnikowi, a w przypadkach, o których mowa w art. 9a ust. 2 pkt 2-9 ustawy, z dniem wykonania tych czynności. Jeżeli sprzedaż wyrobów węglowych jest potwierdzona fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później niż w 7. dniu od dnia wydania wyrobów węglowych.

Przepisy akcyzowe przewidują jednofazowość opodatkowania, co oznacza, że jeżeli dany podmiot pośredniczący dokona sprzedaży finalnemu nabywcy węglowemu wyrobów węglowych z akcyzą, to nabywca ten, może go dowolnie wykorzystać, w tym dalej odsprzedać, bez obowiązku zapłaty akcyzy.

Z pytania Czytelnika wynika, że firma na potrzeby swojej działalności w 2023 r. zakupiła węgiel, a w 2025 r. zarząd podjął decyzję o jego odsprzedaży. Z treści pytania można wywnioskować, że firma zakupiła węgiel jako finalny nabywca węglowy z akcyzą, gdyż nie wspomina, aby nabywała węgiel na cele zwolnione od akcyzy, składała sprzedawcy stosowne oświadczenie lub potwierdzała odbiór węgla w systemie EMCS PL2.

Zgodnie bowiem z art. 31a ust. 1 ustawy, zwalnia się od akcyzy czynności podlegające opodatkowaniu, których przedmiotem są wyroby węglowe przeznaczone do celów opałowych:

1) w procesie produkcji energii elektrycznej;

2) w procesie produkcji wyrobów energetycznych;

3) przez gospodarstwo domowe, organ administracji publicznej, jednostkę Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, podmiot systemu oświaty, o którym mowa w art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2025 r. poz. 1043 ze zm.), żłobek i klub dziecięcy, o których mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2025 r. poz. 798), podmiot leczniczy, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2025 r. poz. 450 ze zm.), jednostkę organizacyjną pomocy społecznej, o której mowa w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2025 r. poz. 1214), organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2024 r. poz. 1491 ze zm.);

4) do przewozu towarów i pasażerów koleją;

5) do łącznego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej;

6) w pracach rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb, oraz w leśnictwie;

7) w procesach mineralogicznych, elektrolitycznych i metalurgicznych oraz do redukcji chemicznej;

8) przez zakład energochłonny wykorzystujący wyroby węglowe, w którym wprowadzony został w życie system prowadzący do osiągania celów dotyczących ochrony środowiska lub do podwyższenia efektywności energetycznej.

Jeżeli zatem wskazana przez Czytelnika firma zakupiła w 2023 r. węgiel na cele inne niż określone w art. 31a ust. 1 ustawy, a od zakupionego węgla była zapłacona akcyza, to może go odsprzedać nie dopełniając żadnych obowiązków akcyzowych, gdyż posiada ona wyrób z zapłaconą akcyzą.

» Opodatkowanie użycia węgla niezgodnie z celem zwolnienia

W sytuacji gdyby firma zakupiła węgiel na cele opałowe zwolnione od akcyzy, zgodnie z art. 31a ust. 1 ustawy, a następnie go sprzedała, to wówczas powstanie obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym na podstawie art. 9a ust. 1 pkt 5 lit. a) ustawy.

W związku z czym firma powinna naliczyć, zadeklarować i zapłacić akcyzę od sprzedanego węgla.

Zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 1 ustawy stawka akcyzy na wyroby energetyczne wynosi dla węgla i koksu przeznaczonych do celów opałowych objętych pozycjami CN 2701, 2702 oraz 2704 00 - 1,38 zł/1 gigadżul (GJ).

Natomiast w świetle art. 88 ust. 6 pkt 1 ustawy, do celów poboru akcyzy ustala się wartości opałowe wyrobów węglowych, które wynoszą dla węgla objętego pozycją CN 2701 - 23,8 GJ/1.000 kilogramów.

Wyliczenia akcyzy dla 140 ton węgla o kodzie CN 2701 dokonujemy w następujący sposób:

• Wartość opałowa: 140.000 kg × 23,8 GJ/1.000 kg = 3.332 GJ
• Podatek akcyzowy: 3.332 GJ × 1,38 zł/1 GJ = 4.598 zł

Zatem dla 140 ton węgla podatek akcyzowy wyniesie 4.598 zł.

I tak, w myśl art. 21a ust. 1 ustawy, w przypadku wyrobów węglowych podatnik jest obowiązany, bez wezwania organu podatkowego:

1) składać właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego deklaracje podatkowe według ustalonego wzoru,

2) obliczać i wpłacać akcyzę na rachunek właściwego urzędu skarbowego

- za miesięczne okresy rozliczeniowe, w terminie do 25. dnia przypadającego w drugim miesiącu od miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Jak jednak wynika z rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 października 2013 r. w sprawie wyrobów akcyzowych, w przypadku których podatnicy mogą stosować kwartalny okres rozliczeniowy (Dz. U. z 2024 r. poz. 337), podatnicy podatku akcyzowego mogą stosować kwartalny okres rozliczeniowy w przypadku wyrobów węglowych. Zgodnie z § 3 tego rozporządzenia, deklarację w sprawie podatku akcyzowego od wyrobów węglowych (AKC-WW/AKC-WWn) składa się za kwartalny okres rozliczeniowy w terminie do 25. dnia przypadającego w drugim miesiącu po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Natomiast zgodnie z § 4 rozporządzenia, podatek akcyzowy od wyrobów węglowych wpłaca się za kwartalny okres rozliczeniowy w terminie do 25. dnia przypadającego w drugim miesiącu po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy.

W przypadku sprzedaży węgla, jeżeli przedsiębiorca stwierdzi, że usługa ta nie mieści się w posiadanych kodach PKD, powinien w ciągu siedmiu dni dokonać zmian, aktualizując dane, w zależności od formy prawnej firmy: we wniosku CEIDG-1, lub rejestrze Regon lub w umowie spółki i KRS.